Parafia
Nasza parafia w Tarnowie jest wspólnotą, która z zaangażowaniem realizuje misję służby wiernym oraz potrzebującym. Naszym patronami są: święta Rodzina z Nazaretu oraz św. Wincenty a Paulo, założyciel Zgromadzenia Misji i Sióstr Miłosierdzia. Na tej stronie znajdziesz szczegółowe informacje o duszpasterzach, grupach parafialnych oraz bogatej historii naszej parafii.
Duszpasterze
W roku duszpasterskim 2024/25 wspólnotę Parafii Księży Misjonarzy w Tarnowie tworzą:
Ks. Arkadiusz Markowski
proboszcz parafii, superior
Odpowiedzialny za: kancelarię parafialną, Radę Parafialną, Tarnowskie Hospicjum Domowe im. bł. Fryderyka Ozanama, Kościół Domowy, Żywy Różaniec.
Ks. Franciszek Dragosz
pomoc duszpasterska
Odpowiedzialny za: Koło Przyjaciół Radia Maryja.
Ks. Maciej Kuczak
grupa rekolekcyjno-misyjna
Odpowiedzialny za: wspólnotę Wiara i Światło „Gwiazdeczki”.
Ks. Włodzimierz Piątek
pomoc duszpasterska
Ks. Jakub Pikor
katecheta w NSP
Odpowiedzialny za: Liturgiczną Służbę Ołtarza, Młodzież Misjonarską, Wspólnotę „Na Pięterku”, Grupę nr 4 „św. Wincenty a Paulo” PPT, przygotowanie do bierzmowania, media parafialne.
Ks. Franciszek Popowicz
ekonom i katecheta w SP nr 1
Odpowiedzialny za: Wincentyńską Młodzież Maryjną, przygotowanie do I komunii świętą, kancelarię parafialną, prefekt katechetów.
Ks. Józef Kapias
asystent domu
Odpowiedzialny za: Parafialny Zespół Caritas, Akcję Katolicką.
Ks. Tadeusz Sinka
pomoc duszpasterska, spowiednik
Odpowiedzialny za: przygotowanie do małżeństwa (dni skupienia dla narzeczonych).
Ks. Michał Stanikowski
pomoc duszpasterska
Odpowiedzialny za: Duszpasterstwo Tradycji Katolickiej, Duszpasterstwo Kolejarzy.
Ks. Eugeniusz Walentowicz
pomoc duszpasterska, spowiednik
Odpowiedzialny za: Męski Różaniec, Straż Honorową NSPJ, Liturgiczną Służbę Ołtarza (seniorzy), nabożeństwo I sobót miesiąca.
Ks. Mariusz Zygadło
wikariusz
Odpowiedzialny za: kancelarię parafialną, Apostolat Maryjny, Odnowę w Duchu Świętym.
Dk. Karol Bodziacki
katecheta w NSP
Odpowiedzialny za: przygotowanie do bierzmowania, Młodzież Misjonarską, wspólnotę Wiara i Światło „Gwiazdeczki”.
Grupy parafialne
Opiekun: ks. Józef Kapias CM
Spotkania: III czwartek miesiąca, po Mszy św. o 18.00
Charakterystyka: Celem Akcji Katolickiej jest pogłębianie formacji chrześcijańskiej oraz pomoc w prowadzeniu misji apostolskiej Kościoła. Te cele realizuje się m.in. poprzez pogłębianie życia religijnego, moralnego, intelektualnego i kulturalnego. AK zajmuje także oficjalne stanowisko w sprawach publicznych Kościoła. Świętej patronalnym jest uroczystość Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata, a patronami w Polsce są św. Wojciech oraz św. Jan Paweł II.
Opiekun: ks. Mariusz Zygadło CM
Spotkania: raz w miesiącu po Mszy św. o 18.00 (wg ogłoszeń).
Charakterystyka: Celem Apostolatu Maryjnego jest szerzenie kultu Niepokalanej szczególnie przez formację i uświęcanie jej członków oraz pogłębianie kultu Niepokalanej przez życie autentycznie chrześcijańskie, a także troska o ludzi zaniedbanych duchowo, obojętnych i zagrożonych religijnie.
Opiekun: ks. Michał Stanikowski CM
Spotkania: według bieżących ogłoszeń.
Charakterystyka: Grupa skupia czynnych i emerytowanych pracowników kolejnictwa. Kolejarze wspólnie modlą się w intencji mieszkańców os. Kolejowego, organizują procesję w miesiącu październiku, modlą się wspólnie w święto patronalne św. Katarzyny Aleksandryjskiej.
Opiekun: ks. Jakub Pikor CM
Spotkania: według ogłoszeń;
Charakterystyka: Razem pielgrzymujemy co roku na Jasną Górę w dniach 17-25 sierpnia. Pielgrzymujemy razem do Odporyszowa w czasie Odpustu maryjnego we wrześniu, spotykamy się na Boże Narodzenie, Wielkanoc oraz przed pielgrzymką. Część grupy włącza się w prowadzenie śpiewu (diakonia muzyczna) oraz w pomoc organizacji wydarzeń (kwatermistrzowie, porządkowi, techniczni).
Więcej informacji: profil na Facebooku.
Opiekun: ks. Franciszek Dragosz CM
Dyżury: wtorki i czwartki od 10.00 do 11.00 w biurze parafialnym.
Charakterystyka: Grupa stanowi część rodziny Radia Maryja. Jest to wspólnota słuchaczy oraz osób identyfikujących się z rozgłośnią. Organizowane są wspólne pielgrzymi i wyjazdy.
Opiekun: ks. Arkadiusz Markowski CM
Opiekun: ks. Jakub Pikor CM
Spotkania: lektorzy –piątki, 19.00, ministranci i kandydaci –soboty, 10.00.
Charakterystyka: Grupę tworzą chłopcy i młodzież, którzy służą przy ołtarzu. Wspólnie powiększamy swoją wiedzę religijną zwłaszcza na temat liturgii, wspólnie spędzamy czas m.in. grając w piłkę nożną oraz na wspólnych wyjazdach. Ministrantem może zostać każdy chętny chłopiec, lektorem – młodzież po uprzednim przygotowaniu w 8 klasie szkoły podstawowej.
Opiekun: ks. Eugeniusz Walentowicz CM
Spotkania: według ustaleń z księdzem opiekunem
Charakterystyka: Grupa zrzesza dorosłych mężczyzn służących przy ołtarzu, bez względu na wiek, jest otwarta także na nowych członków, którzy chcieliby się czynnie włączyć do służby przy ołtarzu.
Opiekun: ks. Eugeniusz Walentowicz CM
Spotkania: I sobota miesiąca – Msza św. i nabożeństwo o 8.00, następnie spotkanie.
Charakterystyka: Grupa zrzeszająca mężczyzn szerzących kult i pobożność maryjną w swoim domu, rodzinie i najbliższym otoczeniu. Organizują m.in. comiesięczne nabożeństwo pierwszosobotnie połączone z procesją do tarnowskiej katedry, doroczną Noc walki o błogosławieństwo dla Polski oraz Duchową Adopcję Kleryków z misjonarskiego oraz tarnowskiego seminarium.
Opiekun: ks. Jakub Pikor CM i dk. Karol Bodziacki CM.
Spotkania: wybrane soboty, 17.00.
Charakterystyka: Grupa dla młodzieży od 7. klasy szkoły podstawowej wzwyż. Tworzymy wspólnotę, która spotyka się na wspólnej integracji (np. planszówki, wyjazdy), modlitwie i formacji (Liturgia Godzin, dyskusje o wierze, pogłębianie wiedzy biblijnej i teologicznej). Wspólnie wyjeżdżamy m.in. na spotkania młodzieży z parafii misjonarskich oraz na Festiwal Vincentiana na przełomie czerwca i lipca.
Lider: p. Maria Gwóźdź, e-mail: mmmgwozdz@gmail.com
Opiekun: ks. Mariusz Zygadło CM, e-mail: zygadlo.mariusz@diecezja.tarnow.pl
Spotkania: wtorki po Mszy św. o godz. 18.00.
Charakterystyka: Odnowa w Duchu Świętym jest ruchem charyzmatycznym. Łączy nas szczególna więź z Duchem Świętym. Przyjmujemy Jego dary i poddajemy się Jego prowadzeniu w całym życiu. Łaska Odnowy wiąże się z doświadczeniem osobistej miłości Boga do każdego z nas, w wyniku którego uznajemy Jezusa Chrystusa za swojego jedynego Zbawiciela i Pana. Dzięki temu głęboko przeżywamy działanie Ducha Świętego, które uaktywnia dary złożone w nas w sakramencie Chrztu świętego. Dary te pozwalają nam służyć we wspólnocie i całym Kościele zgodnie z Bożą wolą.
Opiekun: ks. Józef Kapias CM, s. Annes CSSJ
Spotkania: IV środa miesiąca, rozpoczęcie Mszą św. o 14.00.
Charakterystyka: Grupa wolontariuszy, którzy posługują przy parafii świadcząc dzieła miłosierdzia. Zapraszamy wszystkich, którzy chcieliby się włączyć w czynną posługę miłosierdzia w duchu Jezusa i św. Wincentego a Paulo.
Opiekun: ks. Eugeniusz Walentowicz CM
Spotkania: według ustaleń z księdzem opiekunem; Msza św. o 8.00 w I piątki miesiąca.
Charakterystyka: Grupa zrzeszających wiernych szczególnie szerzących kult Najświętszego Serca Pana Jezusa.
Opiekun: ks. Maciej Kuczak CM i dk. Karol Bodziacki CM.
Spotkania: jedna niedziela w miesiącu, po Mszy św. o 9.30.
Charakterystyka: „Wiara i Światło” to ruch ogólnoświatowy, w którego centrum znajdują się osoby z upośledzeniem umysłowym, a także ich rodziny i przyjaciele. W parafii Świętej Rodziny istniejemy od początku lat dziewięćdziesiątych. Po wspólnej Eucharystii udajemy się do naszej salki, gdzie miło spędzamy czas modląc się, formując się, rozmawiając i bawiąc się.
Opiekun: ks. Franciszek Popowicz CM
Spotkania: sobota, 9.00.
Charakterystyka: Młodzież również tworzy scholkę, która w każdą niedziele śpiewa na Mszy Św. o godz. 11.00 Uczestniczy w rekolekcjach Wincentyńskiej Młodzieży Maryjnej, starsze dziewczyny uczestniczą w szkole animatora, wyjeżdżają na Vincentianę, obozy zimowe itp. Grupa liczy ok. 12 osób. Zachęcamy do naszej wspólnoty wszystkich chętnych od 3 klasy szkoły podstawowej. Żeby się do nas dołączyć wystarczy przyjść na spotkanie w sobotę na godz. 9.00 lub po Mszy Św. w niedzielę ok. godz.12.00
Opiekun: ks. Marcin Gryzło
Spotkania: I wtorek miesiąca, Msza św. o 18.00 i następnie spotkanie.
Charakterystyka: Nowo powstała grupa, która skupia mężczyzn budujących swoją duchowość na przykładzie życia Maryi i Jezusa. Członkowie wspólnie się formują i wyjeżdżają na regionalne i ogólnopolskie spotkania Wojowników Maryi.
Opiekun: ks. Jakub Pikor CM
Spotkania: II wtorek miesiąca, po Mszy św. o 18.00.
Charakterystyka: Wspólnotę tworzą osoby prowadzące kawiarenkę parafialną „Na pięterku”. Kawiarenka jest czynna w każdą niedzielę po Mszach świętych o godzinie 9.30 i 11.00. Razem pomagamy również w organizacji wydarzeń przy parafii np. kiermasz ciast, Bal Wszystkich Świętych, Misterium Męki Pańskiej. Wspólnie spędzamy razem czas. Parafia to nasz wspólny dom, w którym jest miejsce dla każdego, kto chce się zaangażować.
Historia
W połowie listopada 1903 roku biskup tarnowski Leon Wałęga zaproponował misjonarzom budowę domu oraz kościoła w Tarnowie. Zaoferował plac pod budowę i ok. 30 tysięcy koron pochodzących z Tarnowskiej Kasy Oszczędności. W XIX wieku w Tarnowie istniała tylko parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Należało wówczas do niej około 30 tysięcy katolików z Tarnowa, sześciu przedmieść oraz ośmiu wsi podtarnowskich. Pilne było więc podzielenie tejże parafii na co najmniej drugą. Misjonarze znani byli wcześniej w diecezji tarnowskiej z gorliwej pracy duszpasterskiej, a zwłaszcza z przeprowadzanych rekolekcji i misji parafialnych.
Wyższy przełożony Zgromadzenia Misji, ksiądz wizytator Józef Kiedrowski, przystał na prośbę biskupa Leona Wałęgi i w lutym 1904 roku do Tarnowa przybyli trzej pierwsi misjonarze: Stanisław Tyczkowski (mianowany superiorem), Zygmunt Truszkowski i Sylwester Kandora. Księża zamieszkali w kamienicy przy ulicy Bernardyńskiej 14 i początkowo objęli opieką duszpasterską (zwanym popularnie kościołem na Burku), kaplicę Sanguszków, dom Sióstr Miłosierdzia oraz szpital miejski. Tak początki obecności misjonarzy w Tarnowie opisywał ks. Tyczkowski:
Dnia 1-go lutego ja i X. Truszkowski przeznaczeni do Tarnowa, opuściliśmy Kraków, dnia 17-go tegoż miesiąca nadjechał jeszcze X. Kandora Sylwester i tak w trójkę mieszkamy w najętej kamienicy a pracujemy we filialnym kościele Matki Bożej.
Kościół to stary, bo już przeszło 600 lat mający, mały, drewniany, ale wewnątrz czysty, pomalowany i robiący miłe bardzo wrażenie. Ludzi zawsze tak w niedzielę jak i w powszednie dni mnogo się gromadzi i podziwiamy ich wiarę żywą jak to podczas nabożeństwa wśród wielkich niekiedy mrozów, nie mogąc się dostać do środka kościoła, pod kościołem klęczą i modlą się. Nadto obsługujemy tutejszy szpital powszechny, w którym pracują Siostry Miłosierdzia, które nam na początku przy zakładaniu domu tyle dobrego serca okazały, że niech im to Pan Bóg sowicie wynagrodzi. A także w niedzielę do bliskich Gumnisk, gdzie mieszka JWP. księżna Konstancya Sanguszkowa dojeżdżamy ze Mszą św. i z nauką. Tarnowska parafia liczy do 30.000 ludzi a ma tylko jeden kościół mogący najwięcej 3.000 ludzi pomieścić, który jest zarazem kościołem katedralnym („Roczniki Obydwu Zgromadzeń”, R. 10, nr 2 (1904)).
Na miejsce budowy kościoła i domu wybrano teren przy ulicy Krakowskiej, w dzielnicy Strusina, w pobliżu stacji kolejowej. Parcelę pod budowę kościoła zaoferowała księża Konstancja z Zamoyskich Sanguszkowa. Od 1904 roku ks. Tyczkowski jeździł w niedziele i święta do parafii diecezji tarnowskiej, a także na Śląsk, do Prus Wschodnich, głosząc kazania i zbierając ofiary na budowę nowej świątyni. W tym samym roku ks. Tyczkowski utworzył Komitet Budowy Kościoła, nad którym patronat objął biskup Leon Wałęga.
Kościół i dom Księży Misjonarzy zaprojektował znany i ceniony architekt Jan Sas-Zubrzycki. W dniu 10 września 1905 roku bp Leon Wałęga uroczyście poświęcił kamień węgielny, a okolicznościową homilię wygłosił ks. Stanisław Walczyński – znany tarnowski kaznodzieja. Miasto na tę niecodzienną okoliczność było całe odświętnie przybrane i przystrojone kwiatami, wieńcami i flagami miejskimi, narodowymi i kościelnymi. Tak początki budowy relacjonował pod koniec 1905 roku architekt Sas-Zubrzycki:
Roboty początkowo zwolna postępowały, albowiem musiano nasamprzód przełożyć koryto potoku, przerzynającego ogród po przekątni. Gdy tego dokonano, wnet zabrano się do wykopów ziemi, ale te niesporo postępowały, bo ziemia gliniasta łatwo się zsypywała. Trzeba było brzegi silnie deskami rozpierać. W niektórych miejscach wykopy sięgają bardzo głęboko, przeszło 4 mtr. Do tego na domiar utrudnienia występowała gdzieniegdzie woda zaskórna. Miejscami za podstawę służy ił siwy, zbity, bardzo twardy, miejscami pokład piasku. Tutaj zakładano zwykłe fundamenta z kamienia na zaprawie wapiennej o małej przymieszce cementu. Gdzie okazywała się woda, lub gdzie nie można było natrafić ani na piasek ani na caliznę, tam musiano uciec się do betonu.
Roboty objął w przedsiębiorstwie p. Augustyn Tarkowski, konc. budowniczy z Tarnowa. Materyał kamienny i ciosowy pochodzi z Gromnika, cegła zwyczajna z cegielni ks. Konstancyi Sanguszkowej, cegła tak zwana licówka z Podgórza z cegielni Barucha („Roczniki Obydwu Zgromadzeń”, R. 11, nr 4 (1905)).
Budowę kościoła i domu ukończono w lecie 1908 roku. Najpierw dokonano poświęcenia domu w dniu 23 maja 1908 roku. W czerwcu poświęcono nowe organy pneumatyczne, dwudziestogłosowe, z firmy Kazimierza Żebrowskiego w Krakowie. W dniu 4 października 1908 roku bp Wałęga dokonał uroczystej konsekracji nowo wybudowanej świątyni. 1 lipca 1911 roku erygowano nową parafię, której proboszczem został ks. Stanisław Tyczkowski. Liczba parafian przed I wojną światową wynosiła około 5-6 tysięcy, a w parafii pracowało zwykle 6 księży i 2 braci.
Z kolei w 1912 roku kościół wyposażono w stacje drogi krzyżowej oraz stalle w prezbiterium:
Na początku postu 1912 roku odbyło się w kościele uroczyste zaprowadzenie Stacyj Drogi krzyżowej. Stacye wykonane jako płaskorzeźby, są prawdziwą ozdobą kościoła. Każda ma dwa metry wysokości, a 96 cm. szerokości. Przebija w nich ogromna plastyka i dużo artyzmu. We figurach poszczególnych widać akcyę, każda z nich żyje i odgrywa swoją rolę; w nieprzyjaciołach Pana Jezusa widać złość i dzikość, a w Zbawicielu ogromny wyraz bólu, a zarazem spokoju. Stacye umieszczono w bocznych nawach. Wierni z nich często korzystają; niema prawie dnia, w którym by ktoś me odprawiał Drogi krzyżowej, a w piątki całe grupy wiernych rozważają mękę Pana Jezusa.
W kilka tygodni po zaprowadzeniu Stacyj stanęły w presbyteryum stale; z każdej strony znajduje się dwa rzędy siedzeń. Stale zrobione z drzewa dębowego, przedstawiają się skromnie, ale gustownie i majestatycznie; siedzenia są praktycznie urządzone, tak że mogą pomieścić swobodnie 60 osób.
Cieszymy się, kiedy kościół coraz więcej wzrasta w ozdoby, ale najwięcej napełnia nas radością to, że kościół żywy serca wiernych napełniają się cnotami („Roczniki Obydwu Zgromadzeń”, R. 19, nr 2 (1913)).
W 1914 roku misjonarze rozwinęli w opiekę nad rannymi, pełnili wśród żołnierzy funkcje kapelanów. Kościół doznał uszkodzeń dachu i witraży wskutek wybuchów pocisków kierowanych na pobliski dworzec kolejowy. W 1917 roku nowym proboszczem i superiorem został ks. Józef Gaworzewski, a w 1919 roku ks. Jan Rossman. Najpilniejszą sprawą po pierwszej wojnie były naprawy zniszczeń kościoła (poszycie dachu, dachówki, część witraży. Dodatkowo sprawiono nowe ołtarze św. Józefa i św. Antoniego, zakupiono nowe dzwony, wykonano instalację elektryczną.
Ks. Gaworzewski tak opisywał zastane zniszczenia i przeprowadzone prace:
W maju 1915 r. wojska austrjackie i niemieckie przedsięwzięły silną ofensywę nad Dunajcem przeciw Rosjanom. Największego kalibru strzały armatnie padały na Tarnów, zwłaszcza na dworzec. Napór powietrza po wybuchu granatów był tak silny, że dach oraz wszystkie witraże od strony dworca bardzo zostały uszkodzone; przy obliczeniu i naprawie witraży brakowało aż 250 kawałków witraży. Z wielkim nakładem pracy i kosztów zostały witraże wszystkie naprawione przez firmę W. Żeleńskiego z Krakowa. Równocześnie z tą naprawą dano podwójne okna w kaplicy Matki Boskiej Różańcowej, a samą kaplicę odczyszczono, i skromnie, ale dość gustownie odmalowano. Odczyszczając kościół i naprawiając szkody przez wojnę spowodowane, zaprowadzono prowizorycznie światło elektryczne, gazowe bowiem wskutek braku gazu bardzo często zawodziło. Usiłowania około zaprowadzenia motoru elektrycznego do organu, zapoczątkowane już poprzednio,, dopiero po dwóch latach starania odniosły skutek, a to z powodu trudności transportowych.
Otoczenie kościoła o tyle uległo zmianie, że do zakrystji przybudowano skład na różne sprzęty kościelne, a między kościołem a domem zbudowano wielkiej rozpiętości bramę, chroniącą przechodniów od wielkich wichrów, które tu się koncentrowały, a otwarta, umożliwia procesje naokoło kościoła („Roczniki Obydwu Zgromadzeń”, R. 22, nr 3-4 (1920)).
W latach 1918–1939 kościół misjonarzy pełnił rolę kościoła garnizonowego. W mieście na stale stacjonowały dwie jednostki wojskowe: 16 pułku piechoty Ziemi Tarnowskiej i 5 pułk strzelców konnych. Kościół św. Rodziny był kościołem pomocniczym dla duszpasterstwa wojskowego.
Kolejny superior, ks. Franciszek Buchhom (1926–1934) kierował pracami dekarskimi, kładzeniem dachówek, wykonaniem polichromii, a także naprawami, gdy w styczniu 1928 szalejąca wichura pozrywała dachówki z kościoła. Zdecydowano się wówczas pokryć wieże blachą cynkową, aby uniknąć niebezpieczeństwa zrywania dachówek podczas silnych wiatrów.
Tak ks. Buchhorn relacjonował prace prowadzone w 1933 roku przy malowaniu kościoła oraz kładzeniu blachy na wieżach:
Od Wniebowzięcia N.P.M. zaczęliśmy dalej malować nasz kościół. Postanowiliśmy odmalować boczne nawy za pieniądze zebrane w parafii a to tym chętniej, że nas stresowano dewaluacją pieniężną. Ten sam malarz, który malował przed dwoma laty prezbiterium p. Julian Krupski, zgodził się boczne nawy wymalować w tym samym guście co prezbiterium za 10 000 zł., zaś główną nawę za 15 000 zł. Przystąpiono do dzieła, wymalowano boczne nawy, lecz 1 grudnia zaniechano, bo silne mrozy przeszkodziły. Wykończenie roboty odłożono na wiosnę 1934 r.
22.08 Tegoż roku pokryliśmy wieże blachą miedzianą. Wieże były kryte dachówką, która jednak łamała się skutkiem silnych wiatrów i spadała z wieży, co mogło spowodować nieszczęście, nadto deski i belki pod dachówką zupełnie pogniły skutkiem zamakania (Kronika parafialna).
Ostatnim przełożonym w okresie międzywojennym był ks. Bronisław Szymański (1934–1940). Kiedy teren parafii został powiększony o osiedle Huta, z jego inicjatywy został wybudowany Dom Ubogich im. św. Ludwiki de Marillac (1935–1937), w którym umieszczono ochronkę, żłobek, sierociniec, warsztaty pracy dla młodzieży oraz schronisko dla seniorów. Inwestycja ta kosztowała około 200 tysięcy zł.
W roku akademickim 1937/38 w domu tarnowskim zamieszkali alumni obrządku bizantyjskiego (Łemkowie), którzy dotychczas przebywali w seminarium częstochowskim w Krakowie. Szesnastu kleryków rozpoczęło zajęcia w seminarium tarnowskim. Ich opiekunem i ojcem duchownym został mianowany ks. Wendelin Świerczek. Dom tarnowski w okresie –międzywojennym liczył zwykle około sześciu księży i dwóch braci. Prowadzili oni duszpasterstwo parafialne, katechizowali w czterech szkołach, kierowali kilkoma stowarzyszeniami młodzieżowymi.
W domu tarnowskim w chwili rozpoczęcia wojny duszpasterzowało sześciu księży: superior i proboszcz Bronisław Szymański, Andrzej Masny, Władysław Mierzejewski, Wendelin Świerczek, Józef Woźniacki, Edmund Włodarz oraz trzech braci. Po rezygnacji we wrześniu 1940 roku ks. Szymańskiego nowym superiorem zamianowano ks. W. Mierzejewskiego. Duszpasterstwo cieszyło się względnym spokojem. W domu tarnowskim znalazło schronienie wielu misjonarzy z innych domów. W 1941 roku wojska niemieckie zajęły dom parafialny i budynki szkolne. W tym czasie, za zgodą kurii biskupiej, w kościele odbywały się dla nich ewangelickie nabożeństwa, odprawiane przez niemieckiego kapelana.
W okresie od stycznia do marca 1942 roku wszystkie kościoły tarnowskie zostały zamknięte z powodu epidemii tyfusu. W 1943 roku misjonarze na prośbę administratora diecezji tarnowskiej bpa Edwarda Komara przeprowadzili serię rekolekcji i misji parafialnych. Dnia 4 listopada 1944 roku na budynek kościoła spadły dwie bomby. Jedna uderzyła w dach i wybuchła na strychu powodując zerwanie dachówek; druga przebiła się nad ołtarzem Serca Jana Jezusa niszcząc całe sklepienie nawy bocznej:
4 listopada dwie bomby z aeroplanu trafiły w nasz kościół. Jedna uderzyła w kopułę, wybuch nastąpił na strychu kościelnym. Od podmuchu spadły wszystkie dachówki z kościoła a w kopule zrobiła dwu metrową dziurę. Druga uderzyła w nawę boczną nad ołtarzem Serca Pana Jezusa i zgruchotała całe sklepienie. Witraże ocalały, tylko zewnętrzne oszklenie potrzaskane.
Utworzyliśmy natychmiast Komitet naprawy kościoła pod przewodnictwem bardzo energicznego i ofiarnego p. dyrektora Adama Dygata (Kronika parafialna).
Bezpośrednio po wojnie duszpasterstwem kierowało dwóch superiorów: Franciszek Matelski (1946) oraz Stanisław Kałężny (1946–1958). Szkody zostały szybko naprawione i odrestaurowano kościół i plebanię. W latach 1973–1974 rozbudowano plebanię w celu urządzenia pomieszczeń katechetycznych i pomieszczeń mieszkalnych dla sióstr miłosierdzia i księży. Od 1981 roku działa także Wincentyński Zespół Charytatywny – Caritas. W parafialnym Oddziale ”Caritas” funkcjonuje kuchnia, w której są przygotowywane i wydawane od poniedziałku do piątku obiady. W punkcie charytatywnym, znajdujący się w potrzebie zaopatrywani są także regularnie w ciągu tygodnia w artykuły żywnościowe. Oddział rozdysponowuje też odzież i obuwie przekazywane „Caritas” przez ofiarnych parafian. Stałą i systematyczną opieką materialną objętych jest obecnie ponad 50 ubogich rodzin. Doraźnie wspomagana jest także coraz liczniejsza grupa rodzin dotkniętych bezrobociem, bądź czasowo znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej.
W latach 1982–1983 wzniesiono nowy dom katechetyczny. W latach dziewięćdziesiątych odzyskano zabrany po wojnie Dom Ubogich im. św. Ludwiki de Marillac przy ul. Robotniczej 4. Mieści się w nim Zakład Specjalny prowadzony przez Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo. W roku 2023 w domu i parafii pracowało jedenastu księży. Liczebność parafii szacuje się na około 11 tysięcy osób.
- Stanisław Tyczkowski (1903–1917)
- Józef Gaworzewski (1917–1919)
- Jan Rossman (1919–1926)
- Franciszek Buchhorn (1926–1934)
- Bronisław Szymański (1934–1939)
- Władysław Mierzejewski (1939–1946)
- Franciszek Matelski (1946)
- Stanisław Kałężny (1946–1958)
- Stanisław Dymek (1958–1964)
- Jan Kasztelan (1964–1971)
- Józef Jachimczak (1971–1983)
- Edmund Karuk (1983–1992)
- Henryk Chojnacki (1992–1996)
- Jerzy Berdychowski (1996–2006)
- Zdzisław Góra (2006–2015)
- Marian Oleksy (2015–2024)
- Arkadiusz Markowski (od 2024).
Zbudowany w latach 1904–1908 według projektu architekta Jana Sas-Zubrzyckiego pod kierunkiem budowniczego Augustyna Tarkowskiego. Poświęcony 1 listopada 1907 r. Konsekrowany 4 października 1908 r. przez biskupa Leona Wałęgę. W 1917 i 1944 uszkodzony, następnie odremontowany. Wyposażenie kościoła w większości neogotyckie wykonane w firmie „Ars Sacra 1875 Ferdinand Stuflesser” założonej przez Ferdinanda Stuflerserra w Sankt Ulrich w Tyrolu. Polichromia wnętrza figuralna i ornamentalna wykonana w roku 1934 r., była odnawiana w roku 1955 przez Jakuba Beresia. Witraże w transepcie wykonano wg projektu Stefana Witolda Matejki. W roku 1976 przystosowano prezbiterium do wymogów odnowionej liturgii.
Neogotycki, z cegły z użyciem kamienia, kryty dachówką i blachą. Trzynawowy, bazylikowy z transeptem i kaplicami oraz masywem dwuwieżowym. Prezbiterium węższe zamknięte trójbocznie, po jego bokach kaplica Matki Boskiej Różańcowej oraz zakrystia, zamknięte trójbocznie; w nawie głównej przęsło w skrzyżowaniu transeptu ośmioboczne, jego ramiona prostokątne, przy nich płytkie kaplice zamknięte trójbocznie oraz przedsionki; środkowe przęsła naw bocznych występujące nieco na zewnątrz trójbocznie. Wieże w przedłużeniu naw bocznych, po ich bokach kwadratowe wieżyczki schodowe.
Wnętrze sklepione: w większości krzyżowo, w ośmiobocznym przęśle nawy i kaplicy przy prezbiterium gwiaździsto, w ramionach transeptu sklepienia sześciopolowe, naśladujące tzw. „piastowskie”. Poszczególne człony wnętrza wydzielone arkadami ostrołukowymi; ściany rozczłonkowane blendami, w nawie głównej arkadami w typie tryforiów. Okna ostrołukowe, z maswerkami w większości ceglanymi. Na zewnątrz korpus oszkarpowany. Fasada frontowa z dwiema wysokimi wieżami występującymi nieznacznie przed jej lico, podzielonymi gzymsami na kilka kondygnacji; wieże do wysokości ścian korpusu kwadratowe, wyżej ośmioboczne. W dolnej części fasady trzy portale ujęte w trójkątne występy ze sterczynami; środkowy w trójlistnej arkadzie z podwójnym wejściem, ponad którym Święta Rodzina adorowana przez aniołów, wykonana w ceramice przez Bolesława Książka według projektu Anatola Drwala. Ponad portalem środkowym duże okno ostrołukowe wypełnione ceglanymi manswerkami; powyżej zdwojony szczyt: trójkątny i schodkowy.
Wieże w partiach ośmiobocznych z wysmukłymi oknami lub blendami ostrołukowymi, nakryte hełmami w kształcie iglic, flankowanych ośmioma wieżyczkami. Na korpusie dachy siodłowe, nad transeptem ośmiopolowy, przechodzący w wieloboczną wieżyczkę na sygnaturkę z latarnią o ozdobnej blacharce. Nad nawami bocznymi dachy pulpitowe, za wyjątkiem przęseł środkowych, nad którymi dachy namiotowe, ośmiopolowe. Wschodnie ramię transeptu połączone przewiązką z budynkiem domu Księży Misjonarzy, wzniesionym 1906 roku; przewiązka otwarta w przyziemiu obszerną arkadą przejazdową. Polichromia wnętrza figuralna i ornamentalna wykonana w 1934 r., odnawiana i uzupełniana w 1955 r. przez Jakuba Beresia. Wyposażenie wnętrza w większości jednolite, neogotyckie. Ołtarz główny z 1907 r., wykonany w firmie Ferdynanda Stuflesera w Tyrolu, w nim w polu środkowym rzeźba Św. Rodziny po bokach świętego Leona Wielkiego, papieża i świętego Stanisława, biskupa i męczennika; w zwieńczeniu Trójca Święta w typie tzw. Tronu Łaski.
Ołtarze boczne:
- w kaplicy, z rzeźbą Matki Boskiej i płaskorzeźbami Tajemnic Różańcowych;
- z rzeźbą św. Józefa i płaskorzeźbami scen z jego życia;
- z rzeźbami grupy Ukrzyżowania – partie rzeźbiarskie ołtarzy 1-3 wykonano w 1907 r. w firmie F. Stuflesera;
- w transepcie z rzeźbą Najświętszej Maryi Panny;
- w transepcie z rzeźbą Serca Jezusa – ołtarze 4-5 wykonano w 1911 r.;
- w prawej nawie bocznej, z rzeźbą św. Wincentego, marmurowy z 1913 r.;
- w lewej nawie bocznej, z rzeźbą św. Antoniego.
Pozostałe elementy wyposażenia kościoła:
- Chrzcielnica umieszczona w szafce ściennej, ponad którą płaskorzeźba Chrztu w Jordanie, neogotycka z 1907 roku, wykonana w firmie F. Stuilesera.
- Stalle, ławy i konfesjonały neogotyckie wykonane w latach 1909 – 1910. Organy wykonane w 1911 w firmie Żebrowskiego z Krakowa.
- W oknach transeptu witraże figuralne proj. Stefana Matejki, wykonane 1907 w firmie Żeleńskiego w Krakowie.
- Dwa krucyfiksy neogotyckie z ok. 1910 roku, z nich jeden w tęczy.
- Rzeźba św. Judy Tadeusza, rzeźbili Bogdana i Anatol Drwalowie.
- Trzy dzwony odlane w 1926 roku.
- Kapliczka przy ul. Krakowskiej zbudowana w 1. połowy XIX w., murowana, otynkowana. Czworoboczna z półkolistą apsydą, Od frontu wejście flankowano kolumienkami, powyżej szczycik trójkątny. Daszek namiotowy. Wewnątrz rzeźba Chrystusa u słupa, zapewne z 1. połowy XIX w.
- Kronika parafialna,
- „Roczniki Obydwu Zgromadzeń”,
- Rospond S. (red.), Misjonarze św. Wincentego a Paulo w Polsce (1651–2001), t. 1. Dzieje, Kraków 2001.
Misjonarze św. Wincentego a Paulo
Kim jesteśmy?
Nasza oficjalna nazwa brzmi Zgromadzenie Misji. Można się spotkać także z nazwą Zgromadzenie Księży Misjonarzy. Naszym założycielem był św. Wincenty a Paulo (1581 – 1660). Był on księdzem diecezjalnym żyjącym we Francji. Pod wpływem spowiedzi generalnej pewnego człowieka zaczął myśleć o zebraniu księży, którzy poświęcili by się ewangelizacji terenów wiejskich. Równocześnie w innej miejscowości postanowił usystematyzować działalność charytatywną, zakładając pierwsze Bractwo Miłosierdzia.
Zgromadzenie Misji oficjalnie powstało w 1625 roku i szybko rozwinęło swoją działalność we Francji, początkowo skupiając się na prowadzeniu misji i rekolekcji parafialnych. Stąd zresztą pochodzi nazwa, a nie od wyjazdów zagranicznych do krajów misyjnych, jak się czasami potocznie uważa. Do tego pierwszego zadania dołączyło edukowanie duchowieństwa przez prowadzenie seminariów diecezjalnych. Jeszcze za życia św. Wincentego a Paulo misjonarze trafili m.in. do Włoch, Polski, Irlandii oraz na Madagaskar.
Jeżeli was zapytam: kto założył Zgromadzenie (…) – cóż odpowiecie? Czy ja to zrobiłem? Na pewno nie. A może zrobił to ksiądz Portail, którego Bóg przyłączył do mnie w samym początkach? Nie, ponieważ my sami nie myśleliśmy o tym w ogóle i nie mieliśmy takich planów. Któż więc jest twórcą tego, o czym mówię? Bóg, Jego ojcowska opatrzność i oczywista dobroć (św. Wincenty a Paulo, Konferencja do misjonarzy o ufności w Bogu).
Nasze powołanie
Główne cele działalności definiują nasze Konstytucje:
- Uświęcenie własne przez naśladowanie Jezusa Chrystusa głoszącego Ewangelię ubogim;
- Głoszenie Ewangelii ubogim, zwłaszcza bardziej opuszczonym;
- Wspomaganie duchownych i świeckich w zdobywaniu właściwej im formacji.
Duchem Zgromadzenia Misji jest duch Jezusa Chrystusa, zwłaszcza w ujęciu św. Wincentego a Paulo, to znaczy: praktykowanie miłości i czci wobec Boga Ojca, miłości czynnej i współczującej wobec ubogich, otwartość na działanie Bożej Opatrzności, szczególna cześć od tajemnicy Wcielenia oraz Trójcy Świętej.
Charakterystyczna dla Wincentego jest również praktyka pięciu cnót: prostoty, pokory, łagodności, umartwienia oraz gorliwości o zbawienie dusz.
Aby Zgromadzenie mogła za łaską Bożą osiągnąć cel, który sobie wytknęło, powinno koniecznie ze wszystkich sił dokładać, by się przyoblec w ducha Jezusa Chrystusa. (św. Wincenty a Paulo, Reguły)
Formacja początkowa
W Zgromadzeniu Misji żyją zarówno mężczyźni, którzy zdecydowali się na przyjęcie święceń prezbiteratu (księża), jak i świeccy współpracownicy (bracia).
Po wstąpieniu do Zgromadzenia kandydat na księdza lub brata rozpoczyna formację od rocznego Seminarium Internum (odpowiednik zakonnego nowicjatu), który odbywa się w Krakowie. W czasie Seminarium Internum kandydaci poznają m.in. historię i duchowość Zgromadzenia oraz rozpoznają swoje powołanie. Nowicjat kończy się przyjęciem stroju duchownego (sutanny) oraz złożeniem bonum propositum (dobrego przyrzeczenia) o życiu zgodnie z radami ewangelicznymi: czystością, ubóstwem i posłuszeństwem oraz o pragnieniu wytrwania w Zgromadzeniu aż do śmierci.
Następnie w Krakowie na Instytucie Teologicznym Księży Misjonarzy kandydaci do kapłaństwa (klerycy) odbywają studia z filozofii i z teologii, zwieńczone otrzymaniem tytułu magistra teologii na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II. Czas seminarium to czas rozeznawania swojego powołania, pogłębiania życia duchowego, zdobywania wiedzy i poznawania samego siebie, a także stopniowego przyjmowania kolejnych obowiązków i praktyki duszpasterskiej. Formacja w Wyższym Seminarium Duchownym trwa zwykle sześć lat. Przed przyjęciem diakonatu i prezbiteratu kandydaci składają śluby święte: czystości, ubóstwa, posłuszeństwa i wytrwania w Zgromadzeniu aż do śmierci.
Kandydaci na brata mają indywidualną formację, połączoną z konkretną posługą w jednym z misjonarskich domów Polskiej Prowincji. Formacja początkowa kończy się złożeniem ślubów świętych.
O, jakie to szczęście dla księdza, że może prowadzić dalej prace, które podejmował Jezus Chrystus! (…) Dla pełnienia tej misji wstąpił ksiądz do Zgromadzenia, które oddaje się bez wyjątków, naśladowaniu Jezusa Chrystusa (św. Wincenty a Paulo, list do ks. A. Fleury, 6 listopada 1658 r.).
Obecność w Polsce
Jesteśmy obecni w Polsce od 1651 r. Pierwszym domem założonym w Polsce jest dom św. Krzyża w Warszawie, gdzie jesteśmy obecni do dziś (kościół św. Krzyża na Krakowskim Przedmieściu). Swój rozkwit Zgromadzenie przeżywało do końca XVIII w. (rozbiorów Polski). W szczytowym momencie misjonarze św. Wincentego a Paulo prowadzili w Polsce jedną trzecią wszystkich seminariów diecezjalnych, prowadzili liczne parafie oraz poświęcali się głoszeniu misji i rekolekcji parafialnych.
Czas zaborów to ograniczanie działalności wszystkich zakonów i zgromadzeń. Ograniczono działalność Zgromadzenia na Litwie, a potem w Prusach. W 1864 po powstaniu styczniowym skasowano ostatni dom Zgromadzenia – dom świętokrzyski w Warszawie. Przetrwał jedynie dom misjonarski na Stradomiu w Krakowie, który na chwilę stał się częścią Prowincji Austriackiej. Zgromadzenie Misji odrodziło się właśnie w Galicji, gdzie stopniowo zakładano nowe placówki i na przełomie XIX i XX wieku pojawiały się coraz liczniejsze powołania. To właśnie na początku XX w. misjonarze przybyli do Tarnowa.
Po I wojnie światowej odzyskano utracone w czasie zaborów domy w Wilnie oraz w Warszawie, założono nowe domy w Bydgoszczy oraz Pabianicach, wysyłano misjonarzy na misje ad gentes do Chin oraz do pracy z Polonią w Stanach Zjednoczonych oraz Brazylii. Rozwój Zgromadzenia przerwał wybuch II wojny światowej. Misjonarze prowadzili seminarium śląskie w Krakowie oraz konwikt teologiczny w Warszawie.
Po II wojnie światowej misjonarze działalność Zgromadzenia, ze względu na represje komunistyczne wobec Kościoła, została ograniczona do działalności parafialnej i rekolekcyjnej. Po 1945 r. misjonarze prowadzili również seminaria diecezjalne w Gdańsku, Gorzowie Wielkopolskim (Gościkowie-Paradyżu). Dzisiaj jesteśmy obecni w całej Polsce. Polscy misjonarze pracują również między innymi w Kazachstanie, Beninie, Kongo, Madagaskarze, Papui-Nowej Gwinei, Stanach Zjednoczonych, Grecji, Islandii, Danii, Ukrainie.
Miłość braterska i święta jedność wszelkimi sposobami winna być przez nas pielęgnowana i zawsze się u nas utrzymywać (św. Wincenty a Paulo, Reguły).
Obecność w Tarnowie
W połowie listopada 1903 roku biskup tarnowski Leon Wałęga zaproponował misjonarzom budowę domu oraz kościoła w Tarnowie. Zaoferował plac pod budowę i ok. 30 tysięcy koron pochodzących z Tarnowskiej Kasy Oszczędności. W XIX wieku w Tarnowie istniała tylko parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Należało wówczas do niej około 30 tysięcy katolików z Tarnowa, sześciu przedmieść oraz ośmiu wsi podtarnowskich. Pilne było więc podzielenie tejże parafii na co najmniej drugą. Misjonarze znani byli wcześniej w diecezji tarnowskiej z gorliwej pracy duszpasterskiej, a zwłaszcza z przeprowadzanych rekolekcji i misji parafialnych.
Wyższy przełożony Zgromadzenia Misji, ksiądz wizytator Józef Kiedrowski, przystał na prośbę biskupa Leona Wałęgi i w lutym 1904 roku do Tarnowa przybyli trzej pierwsi misjonarze: Stanisław Tyczkowski (mianowany superiorem), Zygmunt Truszkowski i Sylwester Kandora.
Dzisiaj nasz kościół jest przede wszystkim jako konfesjonał Tarnowa, ze względu na codzienny dyżur w konfesjonale (6.00–11.00 i 15.00–18.30). Jednocześnie prowadzimy działalność charytatywną w duchu wincentyńskim – przy naszej parafii działają: Parafialny Oddział Caritas, , Tarnowskie Hospicjum Domowe im. bł. Fryderyka Ozanama, Kasa Wzajemnej Pomocy im. św. Wincentego a Paulo oraz Poradnia Rodzinna.
Jednocześnie prowadzimy działalność parafialną, katechizując w szkołach na terenie parafii i formując parafian przez prowadzenie licznych grup parafialnych.
Mój Zbawicielu, jeżeli szlachetny kapłan może zrobić tak wiele dobrego, ileż zła może wyrządzić ten, którego opanowało zło (św. Wincenty a Paulo, Konferencja do misjonarzy przed 19 lipca 1655 r.).
Więcej informacji
- A. Orcajo, Święty Wincenty a Paulo. Studium duchowości. Wybór tekstów, Kraków 2012.
- Misjonarze św. Wincentego a Paulo w Polsce (1651–2001), t. 1. Dzieje, Kraków 2001.
- Konstytucje, Reguły Wspólne i Statuty Zgromadzenia Misji, Kraków 2012.